Het gezin Dirck van der Laen en Geertje de Jonghe

 

Toen Geertje de Jonghe en Dirck van der Laen in 1656 met elkaar huwden, hadden beiden al een eerder huwelijk achter de rug. Geertje was de weduwe van de Leidse Gerrit Pieterszoon van Slingerlant. Uit dit huwelijk zijn geen kinderen bekend. Dirck was eerder gehuwd met Josijntje Jansdochter van der Beeck. Deze laatste was weduwe en had een dochter van de Leidse Daniël Flament: Hester (1638).

 

Josijntje van der Beeck en Dirck van der Laen gingen op 21 april 1647 in ‘s-Gravenhage in ondertrouw. Op 20 september 1651 wordt in Delft hun dochter Lijsbeth gedoopt. Uit diverse documenten blijkt echter dat er ook een dochter Cornelia is, maar het is niet bekend waar en wanneer dit meisje is gedoopt.

 

 

 

 

 

 

 

Vanaf 1664 woonden Dirck en Geertje op de hoek van de Langebrug en de Wolsteeg in Leiden. De schilder Jan Steen woonde in die tijd recht tegenover hen.  Dit schilderij van Jan Steen, de overbuurman van Dirck en Geertje, geeft een beeld  van een kraamkamer in de 17e eeuw. 

 

 

Jan Steen, 1650, De Kraamkamer (Stedelijk Museum Zutphen)

 

Na het overlijden van Josijntje in 1655 worden door het weeshuis in Leiden voogden aangewezen voor haar kinderen Hester Flament en Cornelia van der Laen. Hieruit blijkt dat dochter Lijsbeth dan al overleden is. De akte uit het weeshuis vermeld dat de leeftijd van het oudste kind 17 jaar is, de jongste is 'vijff vierendeel jaeren’. Dochter Lijsbeth zal dus voor die tijd al zijn overleden. Ook Hester en Cornelia zijn niet oud geworden. Uit een gevonden document over haar nalatenschap kan worden afgeleid dat Cornelia voor 1662 is overleden. Uit het testament dat Dirck en Geertje en Dirck in 1663 laten opstellen, blijkt dat ook Hester is overleden.

 

De kindersterfte in de zeventiende eeuw was groot, maar het lijkt het erop dat het gezin van Dirck en Geertje op dit gebied wel buitensporig zwaar werd getroffen. Niet alleen de kinderen uit eerdere huwelijken (Hester, Lijsbeth en Cornelia) zijn jong overleden, van de twaalf kinderen die Dirck en Geertje laten dopen, heeft er slechts één volwassen leeftijd bereikt. Bij zijn overlijden heeft Dirck slechts één nakomeling heeft: Anna, de overgrootmoeder van Aldert Kralt (1762).

 

'... teenich naergelaeten weeskint van Dirck van der Laen ....'

 

Regel uit het Bonboek  van Leiden waarin staat dat Dirck van der Laen slechts één nakomeling heeft.  

 

Testamenten Dirck van der Laen, Josijntje van der Beeck en Geertje de Jonghe

Er zijn diverse testamenten en andere documenten teruggevonden waarin afspraken worden gemaakt over de zorg voor de kinderen en de verdeling van hun nalatenschap na hun overlijden. Dit was ongetwijfeld nodig omdat het ging over de verdeling van goederen uit vier huwelijken en de belangen van kinderen uit drie verschillende relaties (Josijntje x Daniël Flament, Josijntje x Dirck, Geertje x Gerrit van Slingerlant en Dirck x Geertje).

  • 1647 Huwelijkse voorwaarden Dirck en Josijntje van der Beeck
  • 1647 Testament Josijntje van der Beeck, vooral gericht op de belangen van Hester Flament
  • 1651 Testament Dirck en Josijntje, opgesteld enkele weken voor de geboorte van hun dochter Lijsbeth.
  • 1652 Josijntje geeft een machtiging af voor de verkoop van de bezittingen van Daniël Flament ten behoeve van haar dochter Hester.
  • 1656 Testament van Dirck en Geertje, opgesteld enkele weken na het sluiten van hun huwelijk.
  • 1662 Na het overlijden van Cornelia, dochter uit het eerste huwelijk van Josijntje, is er onduidelijkheid over haar nalatenschap. Deskundigen worden aangesteld om hierover een bindend advies uit te brengen.
  • 1663 Testament Dirck en Geertje.
  • 1686 Testament Dirck en Geertje.

 

Uit alle documenten blijkt dat Josijntje, Geertje en Dirck aandacht schonken aan zowel een eerlijke verdeling van materiële zaken als de opvoeding van hun kinderen. Zo beloven Dirck en Josijntje in het testament van 1651 bijvoorbeeld niet alleen dat de langstlevende hun beider kinderen zal voorzien van eten, drinken en kleding, maar  er ook op toe zal zien dat ze leren lezen en schrijven en er voor zorgen dat hij / zij een ‘ambacht of hantwerck’ zullen leren dat hen tot ‘nut ende bequam’ zal zijn. Daarnaast zullen alle kinderen als ze de volwassen leeftijd bereikt hebben (in die tijd 25 jaar), of eerder als ze huwen, in plaats van de legitieme portie, een bedrag van 400 Carolus gulden krijgen. Omgerekend zou dat vandaag de dag een bedrag zijn dat ligt tussen de € 8000 en € 8500.

 

‘… naer te laeten, te onderhouden ende alimenteren van coste,

cleederen ende alle andere nodige lijfbehoeften, te

versorgen voor soo veel elck van den selfden kinderen hen

selffs nyet en sal cunnen generen geduijrende

tot desselffs mondigen dagen ofte huwelijcken state toe, ofte soo veel minder tijts als de selffde te vooren soude mogen comen te

overlijden, ende ondertusschen deselve kinderen te doen

leeren leesen, schrijven ende een ambacht ofte hantwerck

daertoe denselve nut ende bequam sullen sijn.’

Gedeelte uit testament van Dirck en Geertje uit 1651 waarin de zorg voor en opvoeding van de kinderen vastgelegd wordt.

 

In het testament uit 1656 is ook aandacht voor de belangen van Hester Flament, de dochter uit het eerste huwelijk van Josijntje. Zij erft 500 Carolus gulden. Dit bedrag wordt vastgesteld op grond van de erfenis van haar vader: 200 gulden voor de nagelaten goederen en 300 gulden in plaats van de legitieme portie. Ook belooft de langstlevende dat hij/zij er zorg voor zal dragen dat Hester goed gekleed wordt en de sieraden krijgt die bij haar status passen.

 

'.... sal noch den voornoemde testateur, indien sij testatrice is

eerststervende, gehouden sijn uyt te reycken ende te betaelen aen

ofte ten behouve van Hester Daniëls,

haer testatrices voordochtertgen, gewonnen by Daniël

Flaman, haer eerste man, overleden tot Leyden, den

somme van vijffhondert Carolus guldens xxxxx

te weten tweehondert gulden voor ende in

plaetse van haer zalige vaders goederen ende den resterende

drijehondert gulden voor ofte in plaetse van de legittime

portie, haer in haer testatrices goederen naer rechten

competerende, xxxx  daerinne ende verder nyet

bij desen wert geinstitueert.

 

Des sal den voornoemde Hester Daniëls mede volgen

alle de cleederen van linne en wollen mitsgaders

silver ende gout t haeren lyve eenichsints dienende ende behorende, ...…. ‘

 

Gedeelte uit het testament van 1651 waarin de zorg en opvoeding van Hester Flament vastgelegd wordt.

 

De clausule in het testament van 1656 dat een kind van Dirck en Josijntje 400 Carolus gulden krijgt bij het bereiken van de volwassen leeftijd, zorgt voor onduidelijkheid na het overlijden van dochter Cornelia in 1662. Is deze clausule door het overlijden van Cornelia vervallen of heeft Dirck nu een verplichting aan Hester Flament (1638). Twee rechtsgeleerden van de universiteit Leiden worden aangesteld om hierover een bindende uitspraak te doen: Zij is als halfzuster immers één van de erfgenamen van Cornelia. Niet bekend is hoe de uitspaak van de twee deskundigen luidde. Aangezien Hester niet meer wordt genoemd in het testament uit 1663, mag worden aangenomen dat ze waarschijnlijk voor de uitspraak is overleden.

 

Bronnen

 

De gegevens over de doop, huwelijk en overlijden zijn afkomstig uit de

Doop-, Trouw- en Begraafboeken van het stadsarchief Delft en het Archief Erfgoed Leiden en Omstreken

Huwelijkse voorwaarden Josijntje van Beeck en Dirck van der Laen 1647

Haags Gemeentearchief, Notarieel Archief, Minuutakten 1644-1651 notaris Maarten van Sonnevelt, invnr. 208, folionr 55, (indexnr. 6718, Band 27)

Testament Josijntje van Beeck 1647

Haags Gemeente Archief, Notarieel Archief, Notaris Maarten van Sonnevelt, 1647, invnr 208, folio 55

Testament Dirck van der Laen en Josijne van Beeck 1651,

Stadsarchief Delft, 161 Oud Notarieel Archief Delft, 1574-1842, ordeningsschema 40 Jan Jorisz. van Ophoven, minuutakten 1634-1683, 1651, aktenr 266, Dirck van der Laen en Josijnne van der Beeck

Machtiging voor de verkoop van de boedel van Daniël Flament 1652

Gemeentearchief Den Haag, Notarieel Archief, notaris Dirck van Schoonrewoert, invnr. 139, folio 253

Voogdij Hester Flament en Cornelia van der Laen

Archief Erfgoed Leiden en omstreken, Voogdijboeken, Inventaris van het archief van de Weeskamer (1343) 1397-1860 (1866), NL-LdnRAL_AR_518_246_0035.

Testament (1656) Dirck van der Laen en Geertgen de Jonghe

Archief Erfgoed Leiden en Omstreken, 1656., archiefnummer 506, Archief van notaris Kaerl Outerman, 1629-1669, inventarisnummer 449, blad 282

Arbitrage over de nalatenschap van Cornelia van der Laen

Archief Erfgoed Leiden en Omstreken, 1661, 1662., archiefnummer 506, Archief van notaris Dirck Traudenius, 1628-1668, inventarisnummer 382, blad 089

Testament (1663) Dirk vd Laan en Geertgen de Jonghe

Archief Erfgoed |Leiden e.o., 1663, 1663-1665., archiefnummer 506, Archief van notaris Dirck Traudenius, 1628-1668, inventarisnr. 383, aktenr. 105

Testament (1686) Dirk vd Laan en Geertgen de Jonghe

Archief Erfgoed Leiden e.o., Leiden, maart 1681-1686, archiefnummer 506, Archief van notaris Johannes van Swanenburg, 1681-1730, inventarisnr. 1457, aktenr. 240

Voogdijboeken Leiden

Archief Erfgoed Leiden e. o., Inventaris van het archief van de Weeskamer (1343) 1397-1860 (1866), NL-LdnRAL_AR_518_246_0035

Bonboeken Leiden hoek Wolsteeg/ Langebrug

Archief Erfgoed Leiden e.o., Eerste Register, fol. 1-178, bonnen Wanthuis en Wolhuis., archiefnummer 501A, ~Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen; Registratie van onroerend goed 1585-1816 (1819), inventarisnummer 6611, blad 165v, NL-LdnRAL_501A_6611_183